Doustna antykoncepcja a leki przeciwpadaczkowe

Doustne leki antykoncepcyjne stosuje w Danii 17% kobiet chorych na padaczkę i stosujących leki przeciwpadaczkowe. Jest to więc powszechna sytuacja kliniczna, wobec której staje często zarówno lekarz epileptolog, jak i ginekolog.
Tymczasem wiedza na temat wzajemnej interakcji obu tych grup leków nie jest powszechna, zarówno wśród pacjentów, jak i lekarzy.

Wpływ leków przeciwpadaczkowych na działanie doustnych leków antykoncepcyjnych

Obydwie grupy leków nasilają wątrobowe enzymy metabolizujące (czyli unieczynniające) drugą grupę leków. Niektóre leki przeciwpadaczkowe (karbamazepina, felbamat, oxkarbamazepina,fenobarbital, topiramat, i nie stosowana obecnie fenytoina) indukują (nasilają działanie) enzymów wątrobowych z grupy P450 (CYP) 3A4, a zatem nasilają szybsze metabolizowania i unieczynnianie leków antykoncepcyjnych. Poziom leków hormonalnych może zatem być niższy, niż u osób nie stosujących leków przeciwpadaczkowych i niewystarczający do kontroli cyklu miesięcznego. Stąd pojawiają się krwawienia śródcykliczne, czy przypadki zajścia w ciążę. Ma to miejsce zwłaszcza przy niskohormonalnych, nowoczesnych preparatach (zawierających max. 20-35 mikrogramów etynylestradiolu i 1mg progestagenu). Każde krwawienie śródcykliczne powinno zaalarmować pacjentkę i lekarza, że być może poziom leków antykoncepcyjnych jest zbyt niski. U osób stosujących w/w leki przeciwpadaczkowe należałoby zatem stosować hormonalną antykoncepcję o wyższych dawkach (50 mikrogramów etynylestradiolu i 1-2 mg progestagenu).

Na podstawie obecnego piśmiennictwa wydaje się, że nowe leki przeciwpadaczkowe (gabapentyna, levetiracetam, tiagabina, vigabatrin, zonisamid i prawdopodobnie lamotrygina) nie wpływają na poziom dosutnej hormonalnej antykoncepcji i mogą być stosowane razem z nią, bez obaw o obniżenie skuteczności leku antykoncepcyjnego.

Wpływ doustnych leków antykoncepcyjnych na działanie leków przeciwpadaczkowych

Bardzo podobnie, leki antykoncepcyjne aktywują z kolei enzymy glukuroznizujące leki przeciwpadaczkowe. Najbardziej dotyczy to lamotryginy, której poziom może być obniżony nawet o połowę przez leki antykoncepcyjne, zwłaszcza zawierające wysokie dawki etynylestradiolu (50 mikrogram i więcej). Tak duże obniżenie poziomu lamotryginy w surowicy grozi utratą kontroli napadów padaczkowych. Po 21 dniach przyjmowania tabletek, w okresie 7 dni bez tabletek (lub tzw.”pustych tabletek”) poziom lamotryginy wraca szybko do normy. Ryzyko niekontrolowanych napadów jest więc większe w okresie przyjmowania tabletek antykoncepcyjnych. Dobieranie dawki lamotryginy powinno następować w okresie przyjmowania tabletek hormonalnych, a nie w okresie 7-dmio dniowej przerwy. Jeśli lamotrygina stosowana jest z innym lekiem , np. kwasem walproinowym – nie obserwuje się tak znacznego obniżenia jej poziomu pod wpływem antykoncepcji hormonalnej.

Leki antykoncepcyjne mają także pewien (choć mniej nasilony) wpływ na kwas walproinowy i okskarbamazepinę.

Wnioski

• Krwawienia śródcykliczne mogą być sygnałem słabego działania tabletek antykoncepcyjnych. Należy rozważyć wówczas tabletki on wyższej zawartości etynylestradiolu i progestagenu.
• Dobieranie dawek lamotryginy i oznaczanie jej poziomu w surowicy należy przeprowadzać w okresie przyjmowania tabletek antykoncepcyjnych, a nie w okresie 7-dmiodniowej przerwy (lub „pustych” tabletek)
• Nie znane są obecnie interakcje leków przeciwpadaczkowych i tabletek zawierających tylko progestagen, plastrów hormonalnych, zastrzyków domięśniowych czy implantów hormonalnych.
• Domaciczna wkładka z levonorgestrelem wydaje się być najmniej zaburzającym wzajemny metabolizm wyborem antykoncepcji u kobiet przyjmujących leki przeciwpadaczkowe.

Na podst. „Pharmacokinetic interactions between contraceptives and antiepileptic drugs” Anne Sabers. Seizure (2008)17, 141-144